Tutum gözlenebilen bir davranış değil, davranışa hazırlayıcı bir eylemdir. Öyleyse bireyler ilk önce, o tutum objesi hakkında bazı bilgiler edinirler. Sonra onu duygusal bir tepki olarak ifade eder. En sonunda da onu davranışa dönüştürür. Sahip olduğu bilgileri, davranışa dönüştürme aşaması boyunca çevreden gelen tepkilere de cevaplar verir (Kağıtçıbaşı, 1988).
Aslında bir bireyin bir konu hakkındaki tutumunu öğrenmek çok zordur, özellikle bunu tutum ölçekleri ile yapmak. Tutum ölçeği geliştirmek çok uğraş gerektiren bir iştir. Daha önce yüksek lisans tezimde fizik laboratuarına yönelik bir tutum ölçeği geliştirmiştim. Ölçeği geliştirme aşaması yaklaşık 6 ay sürmüştü. Ölçeğin istatistiksel analizlerini yaptığımda sonuçlar oldukça iyiydi. Ölçeğin Cronbach- Alfa iç tutarlık katsayısı α = 0, 8930, Cronbach- Alfa iç tutarlık katsayısı α = 0, 8930; KMO (Kaiser- Meyer- Olkin) değeri 0.854, Barlet Testi değeri 3386,707 olarak bulundu. Faktör analizi sonucunda ölçeğin tek faktörlü olduğu sonucuna varıldı. Sonuçlara bakıldığında oldukça güvenilir ve geçerli bir ölçek geliştirildi. Ölçek hakkında daha fazla bilgi edinmek için lütfen aşağıdaki linki tıklayınız.
Fizik laboratuarı tutum ölçeği
Tutum ölçekleri ile ilgili bazı yeni düşüncelerimi denemek istedim ve doktora tezimde yeni bir tutum ölçeği geliştirmeyi planladım. Bu ölçeğin mevcut tutum ölçeklerine göre bazı faklılıkları vardı. Bu farklılıklar:
- Tutum maddelerinde genel ifadelerin yanı sıra özel örnekler ve örnek olaylar ile öğrencilerin hareket ve kuvvet konusuna yönelik tutumları ölçülmek istendi.
AMAÇ: Geliştirilen tutum ölçekleri incelendiğinde, genellikle genel yargılardan bahsedilmektedir. Mesela;"Fizik konularını severim" ifadesi çok geneldir. Fizikle ilgili pek çok konu vardır, tutum maddesinde bunlardan hangileri bahsedilmektedir. Öğrenci fizikle ilgili her konuyu sevmeyebilir veya seviyorum deyip aslında sevmeyebilir. Bu tutum maddesi ile öğrencinin gerçekteki duygularını anlamak zordur. Bunun yerine daha özelleşmiş bir tutum maddesi hazırlanabilir. Mesela; "Hareketimi sınırlayan nedenleri merak ederim (Mesela; bir cismi nasıl daha kolay kaldırabilirim? Nasıl daha hızlı koşabilirim?)." burada genel bir ifade bir örnekle açıklanmıştır. Burada da aslında yarı genel bir tutum maddesi örneği verildi. "Muzaffer bey, evinin çatısını yeniletmek istiyor. Bunun için eski kiremitlerin aşağı, yenilerinin ise yukarı çıkarılması gerekmektedir. Bunun için kaldıraç, palanga ve eğik düzlem gibi araçlar kullanarak bir düzenek kurmasına yardım etmek hoşuma gider." gibi bir tutum maddesinde örnek bir durum verilerek, öğrencinin bu durum karşısında nasıl davranacağı öğrenilmek istenmektedir. Bu tutum maddesi ile öğrencinin vereceği cevaplar daha gerçekçi olacaktır. Bu tutum maddesine öğrenci olumlu cevap verirse, öğrenci fizikle ilgili öğrendiği konuları günlük hayatta uygulamaya meyillidir, olumsuz bir cevap verirse öğrenci ya bu olayda fizik kurallarını uygulayabileceğini bilemiyordur, ya da bu konu ile ilgili fikir yürütmek istemiyordur ya da bunun başka sebepleri vardır. Aslında tutum, gözlenebilen bir davranış değil, davranışa hazırlayıcı bir eğilimdir. Yani tutum gözle görülmez, fakat gözle görülebilen bazı davranışlara yol açtığından bu davranışların gözlenmesi bu tutumun var olduğu öne sürülebilir. Bu sebeple bu çalışmanın amacı, öğrencilerin hareket ve kuvvet konusuna yönelik tutumlarını öğrenmek ve bu tutumları davranışa dönüştürüp dönüştüremediklerini tespit etmek.
SONUÇ: Hareket ve kuvvet tutum ölçeği ilköğretim 6.7. ve 8. sınıfta öğrenim gören 250 öğrenciye uygulandı. Ölçme hatalarını en aza indirmek için öğrencilerin cevaplarını optik cevap kağıtlarına işaretlemeleri istendi ve optik okuyucudan elde edilen veriler değerlendirildi. Tutum maddeleri örnekler verilerek oluşturulduğunda beklenilmeyen sonuçlar elde edildi. Öğrencilerin verdikleri cevapların istatistiksel analizleri, geçerlik- güvenirlik çalışmaları yapıldığında bazı tutum maddelerinin tek bir tutumu değil birden fazla tutumu ölçtüğü tespit edildi. Faktör analizi yapıldığında faktör yüklerine göre bir sınıflandırma yapmak istendiğinde bazı tutum maddeleri ile bu faktör yükleri arasında bir ilişki olmadığı gözlendi. “Araba ile yolculuk yaparken arabanın ne kadar sürede ne kadar yol aldığını zihnimde hesaplamak hoşuma gider” tutum maddesini inceleyelim. Burada öğrencilerin günlük hayatta alınan yolu hesaplaması ile bu konuya yönelik olumlu bir tutum içinde olmaları arasındaki ilişkiyi belirlemek amaçlanmıştır. Ama tutum maddesi dikkatlice incelendiğinde; öğrencilerin arabalara merakı, arabayla yolculuk yapmaktan hoşlanmak, zihinden hesap yapabilme becerisi gibi birden fazla tutum aynı anda ölçüldüğünden öğrencinin hangi ölçüte göre cevap verdiğini kestirmek zordur.
- Geliştirilen tutum ölçeklerinde, [Geban ve arkadaşları (1994) fene yönlik tutum ölçeği, Selvi (1996) fene yönelik tutum ölçeği, Kocabaş, (1997), Temel Eğitim II. Kademe Öğrencileri İçin Müziğe İlişkin Tutum Ölçeği, Duatepe ve Çilesiz (1999) matematik tutum ölçeği, Budak (2001) kimya laboratuarına karşı tutum ölçeği, Ekici (2002), Biyoloji Öğretmenlerinin Laboratuvarı Dersine Yönelik Tutum Ölçeği, Şimşek (2002), Kimya Eğitimine Yönelik Bir Tutum Ölçeği, Nuhoğlu (2004) fizik laboratuarı tutum ölçeği, Bilgin, Özarslan ve Bahar (2006) fen bilgisi dersine karşı tutum ölçeği] genellikle bir derse yönelik tutumlar ölçülmek istenmiştir. Tutum maddelerinde genel ifadelerin yanısıra özel örnekler ve örnek olaylar ile öğrencilerin hareket ve kuvvet konusuna yönelik tutumları öğrenilmek istendi.
AMAÇ: Araştırmacıların büyük bir çoğunluğu ilköğretim öğrencilerinin veya öğretmen adaylarının o derse karşı tutumlarını değerlendirmiş ya da tutumların öğrenci başarısı ile ilişkisini incelemişlerdir. Hareket ve kuvvet tutum ölçeğinde ise öğrencilerin ilköğretim fen ve teknoloji dersi kapsamında olan hareket ve kuvvet konusundaki tutumlarını inceleyerek daha özelleşmiş bir konuya odaklanılmaktadır.
SONUÇ: Hareket ve kuvvet tutum ölçeğinde fen ve teknoloji kapsamında yer alan kavramlar ve örnekler yer almaktadır, diğer ölçeklere göre daha özelleşmiş bir ölçektir. Ama ölçek özelleştikçe ve örnek olaylarla anlatıldıkça asıl ölçülmek istenen tutum yerine onun da içinde olduğu alt tutumlar işin içine girmektedir bu yüzden tutum ölçeği birden fazla faktör içermektedir. Tutum ölçeklerinden beklenen tek bir tutumu ölçebilme yeteneğidir, o yüzden bu ölçek bu haliyle birden fazla tutumu ölçtüğü için tekrar gözden geçirilmelidir.
Posts
